Praca może być źródłem satysfakcji, wysokiego poczucia własnej wartości, podbudową pod dobry stan psychiczny i fizyczny człowieka. Niestety bywa też tak, że wykonywanie określonego zawodu z czasem staje się dla nas przyczyną apatii, niezadowolenia, a nawet głębokiej depresji. Mamy wtedy do czynienia ze zjawiskiem wypalenia zawodowego.
Czym jest wypalenie zawodowe?
Wypalenie zawodowe zwane także syndromem Burnouta występuje, gdy praca, która do tej pory sprawiała danej osobie przyjemność, zaczyna jawić się jej jako niezwykle męcząca, zanika motywacja do dalszego działania, pojawia się psychiczne, fizyczne i emocjonalne wyczerpanie w pracy.
Według C. Maslach w skład wypalenia zawodowego wchodzą trzy składniki:
- uczucie pustki i braku sił wywołane nadmiernymi wymaganiami, jakie stawiane są przed pracownikiem przez pracodawców lub przez niego samego;
- depersonalizacja – czyli cyniczne, bezosobowe patrzenie na innych ludzi (uczniów, klientów, pacjentów itd.);
- obniżenie oceny własnych dokonań, poczucie braku sensu własnej pracy, marnowania czasu i sił.
Zawody szczególnie narażone
Najbardziej podatni na wypalenie zawodowe są pracownicy, których działalność zawodowa związana jest z ciągłym stresem i emocjonalnym zaangażowaniem, a zatem wszyscy niosący pomoc, wsparcie innym ludziom, jak np.: pielęgniarki, lekarze, nauczyciele, pracownicy socjalni, psychologowie itp. Najczęściej opisywanym przypadkiem są niewątpliwie nauczyciele, którzy nie zarabiają zbyt dużo, ich praca wiąże się z dużym wysiłkiem, a nie idzie za tym odpowiedni status społeczny.
Wypalić się może jednak każdy: księgowy, urzędnik, dziennikarz, sprzedawca, zależy to od wielu czynników, a zwłaszcza od predyspozycji osobowościowych. Zagrożeni są zwłaszcza pracownicy o ambitnych celach, ale i wysokich oczekiwaniach, ze skłonnościami do perfekcjonizmu, utożsamiający się ze swoją pracą, bardzo zaangażowani.
Jak rozpoznać wypalenie?
Na zjawisko wypalenia wskazują między innymi takie sygnały, jak: uczucie przepracowania, brak chęci do pracy, brak chęci do życia, niecierpliwość, irytacja, częste choroby (bóle głowy, przeziębienia, problemy żołądkowe), zakłócenia snu, negatywne myśli, spadek kreatywności, efektywności. Niestety bardzo często trudno jest rozpoznać w sobie objawy wypalenia, nawet psychologowie mają problem z zastosowaniem swojej wiedzy o wypaleniu w stosunku do własnej pracy.
Sposoby obrony
W unikaniu wypalenia pomaga dyscyplina wewnętrzna, dzięki niej nie koncentrujemy się na negatywnych myślach, potrafimy „wsłuchać się” w siebie i swoje potrzeby, rozpoznać własne możliwości, stawiać sobie realistyczne cele. Niezwykle ważne przy profilaktyce wypalenia są: odpowiednia higiena snu, aktywność fizyczna, umiejętność odpoczynku i redukowania stresu, mniej osobiste traktowanie pracy, nowe wyzwania, możliwość rozwoju, satysfakcjonujące hobby, dobre relacje z bliskimi, na których pomoc i wsparcie możemy liczyć w ciężkich momentach.
Pomaga także robienie tych samych rzeczy w inny sposób, co zapobiega poddawaniu się rutynie.
